Cultuurpessimisten waren er ook van overtuigd dat de televisie uitgevonden was door de duivel himself. Het zou onze beschaving voorgoed vernietigen. Achteraf bleek dat nogal mee te vallen. Aan een kritische reflectie op onze dwangmatige digitale overconsumptie waag ik me daarom enigszinds schoorvoetend. Natuurlijk is de digitalisering in velerlei opzichten een impuls voor creativiteit en innovatie, maar ik meen toch ook zorgelijke effecten te zien. Hoe fataal is digitaal voor onze beweging van vonk naar vorm?
VONK Creativiteit moet het hebben van de open plekken in het bos, de kieren in ons overvolle bestaan. Ingevingen komen op onbewaakte momenten, vonken kunnen we vangen als we lummelen in leegheid. Maar met onze smartphones en tablets smeren we elk opkomend moment van verveling dicht. Het niks is niet meer. Dwalen in nietsigheid vinden we steeds lastiger. Het is ongemakkelijk… en onze verslaving geeft ons iets om te ontsnappen: werp me een brokje digitale afleiding toe! NU.nl haalt ons uit het nu.
VORM Vooral voor jongere generaties verschuift het referentiekader van de ‘echte’ wereld naar de virtuele wereld. Bouwen in Minecraft ~ een veelgebruikt spelletje op de computer ~ is leuk en leerzaam, maar het is een wrijvingsloze aangelegenheid. Met een muisklik construeer je hele kastelen. Een vogelhuisje van hout bouwen wordt dan een hele uitdaging. Je slaat op je vinger, de maten kloppen niet, dus moet er worden gezaagd en hup weer naar de winkel voor een missend onderdeel. Ik merk dat de afhaakdrempel steeds lager wordt. Als de wrijvingsloze, digitale wereld maatstaf is, dan is de weerbarstige wereld van de materie minder aantrekkelijk. Het leidt tot een fundamentele observatie: het vermogen tot vormgeven in materie verzwakt, want de vonk vertalen naar vorm geeft nu eenmaal weerstand.
Een digidieet is dus zo gek nog niet. Breng allereerst je verslavingsniveau in kaart: download een app* om je smartphone – en tabletgebruik te meten, zodat je je bewust wordt van jouw onlinegedrag. Neem daarna maatregelen die je passen. Maak bijvoorbeeld digivrije zones: voor 9 uur ‘s ochtends en na 21.00 uur ‘s avonds geen schermen. Train jezelf in het doorbreken van de reflex: grijp in de trein, wachtkamer of file niet naar het apparaat, maar hou jezelf paraat voor… ja, voor wat eigenlijk? Ah, daar hebben we de verleidende stem van de verslaving!
* Voorbeelden zijn: BreakFree, Moment of Forest.
Cultuurpessimisten waren er ook van overtuigd dat de televisie uitgevonden was door de duivel himself. Het zou onze beschaving voorgoed vernietigen. Achteraf bleek dat nogal mee te vallen. Aan een kritische reflectie op onze dwangmatige digitale overconsumptie waag ik me daarom enigszinds schoorvoetend. Natuurlijk is de digitalisering in velerlei opzichten een impuls voor creativiteit en innovatie, maar ik meen toch ook zorgelijke effecten te zien. Hoe fataal is digitaal voor onze beweging van vonk naar vorm?
VONK Creativiteit moet het hebben van de open plekken in het bos, de kieren in ons overvolle bestaan. Ingevingen komen op onbewaakte momenten, vonken kunnen we vangen als we lummelen in leegheid. Maar met onze smartphones en tablets smeren we elk opkomend moment van verveling dicht. Het niks is niet meer. Dwalen in nietsigheid vinden we steeds lastiger. Het is ongemakkelijk… en onze verslaving geeft ons iets om te ontsnappen: werp me een brokje digitale afleiding toe! NU.nl haalt ons uit het nu.
VORM Vooral voor jongere generaties verschuift het referentiekader van de ‘echte’ wereld naar de virtuele wereld. Bouwen in Minecraft ~ een veelgebruikt spelletje op de computer ~ is leuk en leerzaam, maar het is een wrijvingsloze aangelegenheid. Met een muisklik construeer je hele kastelen. Een vogelhuisje van hout bouwen wordt dan een hele uitdaging. Je slaat op je vinger, de maten kloppen niet, dus moet er worden gezaagd en hup weer naar de winkel voor een missend onderdeel. Ik merk dat de afhaakdrempel steeds lager wordt. Als de wrijvingsloze, digitale wereld maatstaf is, dan is de weerbarstige wereld van de materie minder aantrekkelijk. Het leidt tot een fundamentele observatie: het vermogen tot vormgeven in materie verzwakt, want de vonk vertalen naar vorm geeft nu eenmaal weerstand.
Een digidieet is dus zo gek nog niet. Breng allereerst je verslavingsniveau in kaart: download een app* om je smartphone – en tabletgebruik te meten, zodat je je bewust wordt van jouw onlinegedrag. Neem daarna maatregelen die je passen. Maak bijvoorbeeld digivrije zones: voor 9 uur ‘s ochtends en na 21.00 uur ‘s avonds geen schermen. Train jezelf in het doorbreken van de reflex: grijp in de trein, wachtkamer of file niet naar het apparaat, maar hou jezelf paraat voor… ja, voor wat eigenlijk? Ah, daar hebben we de verleidende stem van de verslaving!
* Voorbeelden zijn: BreakFree, Moment of Forest.